Bilecik’in en önemli ekonomik ve kültürel miraslarından olan ipek, Bilecik Kent Konseyi tarafından yürütülen Kent Belleği Projesi kapsamında yeniden gün yüzüne çıkartılıyor.
Bilecik’in bir zamanlar en önemli geçim kaynaklarından olan ve son dönemlerde teknolojinin ilerlemesi ile tekstilin daha ön plana çıkması gibi nedenlerle üretimi azalan ipek böcekçiliğinden kalan hatıralar Bilecik hafızasına kaydedilecek.
Bilecik Kent Konseyi tarafından yoğun çalışmalarla yürütülen Kent Belleği Projesi kapsamında Bilecik’in tarihine dair bilgi, belge ve fotoğraflar kayıt altına alınarak web sitesinde yayınlanıyor.
Proje kapsamında Bilecik’teki tarihsel mekanlar, halka mal olmuş kişiler, önceki dönemlere ait belge ve fotoğraflar kent belleği hafızasına alınırken, Bilecik Kent Konseyi Bilecik ile özdeşleşen ipekçilik için de harekete geçti.
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE İPEKÇİLİK GÜN YÜZÜNE ÇIKIYOR
Geçmişten günümüze Bilecik’teki ipekçiliği gün yüzüne çıkartmayı amaçladıklarını belirten Konsey Başkanı Hakkı Aynur, ipek üzerine broşür evrakları olan, fiilen ipek üretmiş, koza yetiştirmiş, ipek ile ilgili fotoğraflara sahip olan kişileri Bilecik Kent Konseyi’ne beklediklerini belirtti.
BİLECİK’TE İPEKÇİLİĞİN TARİHİ
İpek, tarih sayfasında çok önemli bir ticaret yolu olan “İpek Yolu”na da ismini vermiştir. Bilecik, önemli ipek üretim merkeziydi. Birinci Dünya Harbi’ne kadar ki süreçte ortaya çıkardığı mamül bakımından hatırı sayılır bir mevki elde etmişti. İpekçiliğin Bilecik ve çevresinde gelişmiş olmasında en temel etken bölgedeki geniş dutluk alanlardı. 15. ve 16. yüzyıl belgelerinde Bursa, Bilecik, Eskişehir (Sultanönü Sancağı), Alaşehir, Alanya (Alâiye), Diyarbakır, Tokat çevrelerinde ipek böcekçiliği ve ipek işlemeciliği yapıldığına dair bilgilere rastlandığından bahsedilmektedir. Günümüzde de bu yerlerin bazı bazı kesimlerinde ipekböcekçiliği faaliyeti devam etmekte.
19. yüzyılın ikinci yarısında Bilecik’te sanayinin temeli, üretimini yaptığı mahsulâtın işlenmesi ve satılması üzerine kurulduğundan Bilecik ve çevresinde koza yetiştiriciliği önemli bir yere sahipti. Bu nedenle Bilecik ve çevresinde sanayinin çekirdeğini, ipek böceği kozalarının harir (ipek) fabrikalarında işlenmesiyle elde edilen ipek oluşturmaktaydı. Fabrikalarda elde edilen ipek, yurt içinde satıldığı gibi, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere pek çok yere de ihraç edilmekteydi. Ayrıca elde edilen ipeğin dokuma alanında kullanılmasıyla çeşitli ürünler üretilmekteydi. 65 atölyede elde edilen ipek ve yine aynı yörede üretilen pamuktan eğrilen iplik, tüccarlar vasıtasıyla İstanbul, Bursa ve diğer yerlere nakil olunup satılmaktaydı. Hâsıl olan ipekten mendil, çarşaf ve başörtüsü de yapılmaktaydı.
BİLECİK'TEKİ İPEK BÖCEKÇİLİĞİ FABRİKALARI
19. yüzyıl sonlarına doğru Ertuğrul Sancağı kurulduğunda, sancağa bağlı Bilecik merkez kazası genelinde 26 ipek (harir) fabrikası bulunmakta, bu fabrikaların yarısından fazlası (%61,6) Bilecik kasabasında, 5 tanesi Küplü kasabasında, 3 tanesi Lefke (Osmaneli) nahiyesinde, 2 tanesi de Söğüt nahiyesinde bulunmaktaydı.
1906’da Ertuğrul Sancağının merkezi olan Bilecik’te 11, Aşağıköy’de 3, Pelitözü köyünde 2, Vezirhan köyünde 1, Küplü nahiyesinde 10, Lefke nahiyesinde 3, Söğüt kazasında 4, ve İnegöl’e bağlı Cerrah köyünde ise 6 adet ipek fabrikası vardı. Sancak içinde ipek fabrikaları daha çok Bilecik merkezi ile bağlı köy ve nahiyelerde yoğunlaşmıştı.
20. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti’nin 44 vilayetinde ipek böceği yetiştirilmekteydi. Üretilen ipek koza miktarı 15478 ton kadardı. Bilecik vilayeti koza üretimi 3436 ton ile Bursa Vilayeti koza üretim miktarı olan 5052 tondan sonra ikinci sırada gelmekteydi. Bu koza üretim miktarı ile Bilecik vilayeti koza üretimi Osmanlı Devleti’nin tamamında üretilen koza miktarının 1/5’inden fazlasını (%22) oluşturmaktaydı.
1912 ve 1914 yıllarında patlak veren Balkan savaşları ve I. Dünya Savaşı’nın etkisiyle Osmanlı Devleti’nde karışıklıkların yaşandığı yıllarda koza üretimi azalmıştır. 1913 yılında Anadolu genelinde koza üretimi 8387 tona düşmüş, bu üretimin 1209 tonu Bilecik’te gerçekleştirilmiştir.
1914 yılında I. Dünya Savaşı’nın başlaması Anadolu’da koza üretimini 4578 tona düşmesine sebep olmuş, Bilecik’te gerçekleştirilen koza üretimi Anadolu genelinden daha fazla oranda azalmıştır. 1913 yılında Bilecik’te koza üretimi 1209 ton iken, 1914 yılında 419 tona kadar düşmüştür. Yani bir yıl içerisinde üretim 1/3’e gerilemiştir. Bilecik ve çevresindeki ipek fabrikaları, savaşın getirdiği olumsuz koşullardan dolayı etkilendi ve faaliyet gösteremez duruma geldi. Haber Merkezi
