TORBA YASADA NELER VAR?
13 Mayıs 2014'te Türkiye'nin Manisa ilinin Soma ilçesindeki kömür madeninde çıkan yangın nedeniyle 301 madencinin ölümü sonucunda madencilerin çalışma esasları hakkında düzeltme ve düzenleme yapılması amacıyla gündeme gelen Torba Yasa içine çok değişik kanun maddelerinin de eklenmesiyle, Kamuoyunda Torba Yasa olarak bilinen ama resmi adı "İş Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun" 6 bölüm ve 148 madde den oluşmaktadır.
TBMM'deki görüşmelerin son oturumunda Meclis in 1 Ekim’e kadar tatile girmesi kararı alınmasıyla 126 maddesi kabul edilen tasarının, kalan 22 maddeden oluşan 6. Bölümü tamamlanamamıştı.
Yeni Hükümetin Güven oylaması için olağan üstü toplanması ile açılan mecliste yasanın kalan maddelerinin görüşülmesine geçilerek tamamlandı ve tasarı 10 Eylül de Meclis de kabul edilerek kanunlaştı. 11/09/2014 tarih 29116 (mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanması ile yürürlüğe giren yasayı başından itibaren tüm meslektaşlar yakinen takip ettik.
Bizler meslek camiamız sık sık gündeme gelen vergi aflarının vecibelerini zamanında yerine getiren mükelleflere haksızlık yarattığını düşünüyoruz. Ancak Kamuoyunda Af dan bahsedildikten sonra da artık geri dönüşün olmayacağı kanısındayız.
Bu Arada Maliye Bakanı Sn. Mehmet Şimşek yasanın af yasası olmadığını ifade edip, Vergi Asıl ve Cezaların Kaldırılması söz konusu değil, sadece Faiz ve Gecikme zamlarında iyileştirme yapılarak ödeme kolaylığı getirildi şeklinde beyanda bulunmuştur.
Tabii ki ödemelerini zamanında yerine getirenlerin de bir başka şekilde ödüllendirilmeleri gerektiğine de inanıyoruz.
Yasa da; prim, vergi ve trafik cezası borcu olanlardan, atama bekleyen öğretmenlere, taşeron işçilerden madencilere kadar milyonlarca kişiyi ilgilendiren bazı düzenlemeleri özetle şöyle sıralayabiliriz.
-40 bin Öğretmen atamalarının 31-12-2014 tarihine kadar yapılması,
-SGK' ya olan prim borçlarının yeniden yapılandırılacak olması,
-Prim borcu olanların gecikme zammı ve faizleri silinmesi,
-Yapılandırılan borçlar, 18 taksitle 36 ayda ödenebilecek olması ve Taksitle ödenecek borç anaparasına yüzde 1.05-1.15 arasında ekleme yapılarak tahsiline gidilmesi,
-2011'de çıkarılan yasadan yararlananların, yeni yasa hükümlerinden de istifade edebilecek ve başvuruda bulunabilecek olması,
-Motorlu Taşıtlar Vergisi borcu ve trafik cezası bulunan yaklaşık 6 milyon taşıt sahibine ödeme kolaylığı sağlanacak olması,
-Esnaf ve sanatkarlar Odaları ile Ticaret Odaları üyelerinin Borçlarının ödenmesinde kolaylık getiriliyor.
- Türmob üyelerinin borçlarının ödenmesi konusunda kolaylık getiriliyor.
-Vergi cezaları silinmeyecek. Ancak Vergi asılları ve cezaların tümü yeniden yapılandırma kapsamında tahsil edilecek şekle getirilmesi,
-Hacizler, yapılan ödeme nispetinde kaldırılacak olması,
-120 liranın altında kalan trafik cezalarının tahsilinden vazgeçilecek olması,
-12 liranın altındaki karayolu geçiş ücreti cezası alınmayacak silinecek olması,
- Tedaş alacakları, il özel idareleri ve belediyelerinin kalkınma ajanslarına olan borçları, sulama kooperatiflerinin ve sulama birliklerinin alacakları da yeniden yapılandırılacak olması,
- Spor kulüpleri, SGK ile Maliye'ye olan borçlarını ikişer aylık dönemler halinde azami 42 eşit taksitte ödeyebilecek.
-65 yaşını dolduranlara yersiz ödenen aylıklar ile bunlardan doğan ceza ve faizlerin silinecek olması gibi.
Özellikle Soma faciasından sonra Yer altında çalışan işçileri ilgilendiren,
İş yasasına getirilen değişiklikler;
- İşçilerin yer altındaki çalışma süresi haftada en çok 36 saat olacak, günlük çalışma süresi 6 saati geçemeyecek. Yeraltı maden işlerinde çalışan işçilerin emeklilik yaşı 55'ten 50'ye düşecek,
- Yeraltında yapılan işlerde çalışan sigortalıların, fiilen çalışmadıkları ücretli izin, yıllık izin ile resmi tatil günleri de fiili hizmet süresi zammı kapsamında olacak.
- Soma'daki maden faciasında hayatını kaybeden sigortalıların SGK'ya olan her türlü borçları silinecek. Ölüm geliri bağlanan hak sahiplerine prim ödeme şartı aranmaksızın ölüm aylığı bağlanacak.
- Maden kazasında ölenlerin eş ya da çocuklarından birisi, eşi ya da çocuğu yoksa kardeşlerinden birisi olmak üzere, toplam bir kişi kamuda istihdam edilecek. Bu düzenleme 13 Mayıs 2014 tarihi itibarıyla geçerli olacak.
- Yeraltında çalışan işçilere asgari ücretin 2 katından az ücret ödemesi yapılamayacak
-"Olağanüstü hallerde fazla çalışma" başlıklı haller dışında madencilere fazla mesai yaptırılamayacak. Ancak bu maddeler gereğince yapılacak fazla çalışma ücreti de diğer işçilerden farklı olarak, 36 saatten fazla yapılan sürenin ücreti de diğer işçilerden yüksek ödenecek.
-İşçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunlu olacak.
-Taşeronluk ve muvazaa usulü ve itiraz sürelerinde yapılan değişlik ile İş müfettişlerinin "muvazaa" tespitlerine karşı işverenin 6 günlük itiraz süresi 30 güne çıkarıldı. İtiraz halinde iş mahkemesi basit muhakeme usulü ile davayı en geç dört ay içinde sonuçlandıracak.
-Asıl işverenler taşeronun işçilere ücretlerini ödeyip ödemediğini kontrol edecek. İşverenler, alt işverene iş verirse, bunların işçilerinin ücretlerinin ödenip ödenmediğini işçinin başvurusu üzerine veya aylık olarak resen kontrol etmekle ve ödenmeyen ücretleri hak edişlerinden keserek işçilerin banka hesabına yatırmakla yükümlü olacak.
- İş Kanunu'nda Değişiklik ile yeraltında çalışanlar o işverenin emrinde altı aydan az çalışmış olsalar da işe iade davası açabilecek.
-İşçinin sendika üyeliği, çalışma saatleri dışında sendikal faaliyetlere katılmasının, işyeri sendika temsilciliği yapmasının iş akdinin feshi için geçerli sebep oluşturmayacak.
-Yeraltı maden işlerinde çalışan işçilerin emeklilik yaşı 55 den 50 ye iniyor.
Yukarıda kısa özeti olan İş yasasında yapılan değişiklikleri içeren geniş kapsamlı eski ve yeni şekli karşılaştırmalı tablo aşağıda ek olarak çıkarılmıştır.
S.G.K. yasasında ki yapılan düzenlemeler ise;
-2008 Ekim ayında gerçekleştirilen sosyal güvenlik reformuyla çocuk sahibi olan kadın çalışanlara doğum borçlanması hakkı getirildi. Bu sayede emeklilik tarihinin öne çekilmesi söz konusu olabiliyordu, Yeni düzenleme ile;
-Daha Önce sadece 4/a’lı (SSK’lı) çalışanlara tanınan Doğum borçlanma hakkı 4/b’li (Bağ-Kur'lu) ve 4/c’li (memur) kadınlar için de mümkün oldu.
- Daha önce 2 çocuk için borçlanma yapılırken, Şimdi Doğum borçlanması üç çocuk için yapılabilecek.
-Tüp bebek deneme sayısı 2 den 3 e yükseltildi. Üç tüp bebek denemesinin finansmanını SGK karşılayacak. Tüp bebek tedavisinde katılım payı ilk denemede yüzde 30, ikinci denemede yüzde 25, üçüncü denemede yüzde 20 oranında uygulanacak.
-Yaklaşık 1.5 milyon Bağ- Kur’lu birikmiş Bağ-Kur prim borcunu peşin ödemeye enflasyon kadar faiz ödenmesi ile yapacak. Taksitle ödemek isteyenlere 2 şer aylık dönemlerde 18 taksitte 36 ayda ödeme imkanı sağlandı.
- Ev hizmetlerinde aynı kişi yanında ay içinde 10 günden az çalışanlar adına günlük kazanç alt sınırının yüzde 2 si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi çalıştıranlar tarafından ödenecek. Çalışan isterse Emeklilik ve Genel Sağlık Sigorta primlerini kendisi yatırabilecek.
- Ev hizmetlerinde bir kişiyi 10 günden az çalıştıranlar işveren sayılmayacak.
-Ev hizmetlerinde 10 günden fazla çalışanlar sigortalı yapılacak, Çalıştıranlar ise normal çalışma şeklinde prim ödemesi yapacak, Sigorta bildirimini ayın sonuna kadar yapmayan işverene asgari ücret tutarında ceza kesilecektir.
- Daha önce Bağ-kur primlerini sildirmiş olanlar, Sildirdikleri Geçmiş borçlarını ödeyip, süresi doluyorsa emekli olabilecek.
Yine Yukarıda kısa özeti olan Sosyal Güvenlik Yasasında yapılan değişiklikleri içeren geniş kapsamlı açıklamalar aşağıda ek olarak çıkarılmıştır.
Diğer Konuları ise şöyle sıralayabiliriz:
- 2014'ün birinci taksiti de dahil olmak üzere emlak vergisi borçlarını ödemeyenlere, peşin veya 36 ay içinde 18 taksitle ödeme imkanı getirildi.
- Borsada işlem görmek üzere ithal edilen tabii inci ve kültür incileri ile işlenmiş olsun olmasın elmaslar ÖTV kapsamı dışına çıkarıldı.
- 28 Şubat sürecinde disiplin cezası sonucu memuriyetleri sona erenler, memuriyete dönebilecek.
- Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcut ve ortaklardan alacakları, beyan edilen tutar üzerinden yüzde üç vergi hesaplanarak düzeltme yapılabilecek.
- Araç muayenesini zamanında yaptırmamış olanlar, 31 Aralık 2014'e kadar araç muayenesini yaptırırsa aylık yüzde 5 ceza yerine kanunun yayımlandığı tarihe kadar enflasyon farkını; yayımı izleyen aylarda ise aylık yüzde 1 farkı ödeyecek.
- "Orta ve yükseköğrenim öğrenci yurdu" yapma yetkisi veren maddede yapılan değişiklikle belediyeler vakıf, birlik gibi kuruluşlara yardım yapabilecek.
- Bazı kamu alacaklarında faiz, cezai faiz, gecikme faizi, gecikme zammı Yİ-ÜFE (Yurt İçi Üretim Fiyat Endeksi) oranları esas alınarak yeniden hesaplanacak. Ancak vergi cezalarının silinmesi söz konusu olmayacak; vergi asıllarının tamamı, cezaların tamamı yeniden yapılandırma kapsamında tahsil edilecek.
- Eklenen başka bir maddeye göre de, üzerinden geçirdiği köprü için artık kamulaştırma bedeli ödemeyecek. Devlet kişi veya kurumların arsasından, tarlasından ya da evinin üzerinden teleferik hattı, altından metro geçirmesi halinde vatandaşlar kamulaştırma bedeli talep edemeyecek.
- Bir başka Maddeye göre, mera, yaylak ve kışlak gibi alanlar Bakanlar Kurulu'nca kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilebilecek.
- Yine bu tasarıda "Öğretmenlerin hizmet sürelerine ve/veya isteğe bağlı il içi veya il dışı yer değiştirmelerine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir" maddesiyle yaklaşık 800 bin öğretmene rotasyon getiren düzenlemeyi de içermektedir.
- Mahkemelerin üst düzey kamu görevlileri hakkında verdiği atama, görevden alma, yer değiştirme, görev ve unvan değişikliğiyle ilgili iptal ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararların gereği iki yıl içinde yerine getirilecek; iki yıl sonunda da başka bir kadroya atanacak.
- İş yoğunluğu diğer mahkemelere göre fazla olan mahkemelerde çalışan memurlar ile sözleşmeli personele fazla çalışma ücreti ödenebilecek.
- İnternet erişimi, engellenmesi kararında azami süre 24 saatten 4 saate inecek.
- 2014'ün birinci taksiti de dahil olmak üzere emlak vergisi borçlarını ödemeyenlere, peşin veya 36 ay içinde 18 taksitle ödeme imkanı getirilecek.
- Ev ve işyeri olarak kullanılan Boğaziçi'ndeki köşk ve yalılar da emlak vergisini tam ödeyecek.
- Beş eski özelleştirmeyle ilgili hayata geçirmenin mümkün olmadığı yargı kararları yok hükmünde sayılacak.
- Bakanlar Kurulu kararıyla memleket kültürü için önemi haiz görülen eserler üzerindeki haklar, eser, sahibinin ölümünden sonra koruma süresinin bitiminden önce kamuya mal edilebilecek.
- Bazı kamu alacaklarında faiz, cezai faiz, gecikme faizi, gecikme zammı Yİ-ÜFE (Yurt İçi Üretim Fiyat Endeksi) oranları esas alınarak yeniden hesaplanacak. Ancak vergi cezalarının silinmesi söz konusu olmayacak; vergi asıllarının tamamı, cezaların tamamı yeniden yapılandırma kapsamında tahsil edilecek.
Tabi burada 148 maddeden ve yaklaşık 50 sayfadan oluşan torba yasanın tümünden bahsetmemiz söz konusu değil, halkımızı yakinen ilgilendirdiğini düşündüğümüz belli başlı konuları ele alarak değerlendirmelerde bulunduk. Bu çalışmada Gerek yasa Maddeleri gerekse Basında oluşan haberler ve merak edilenler ışığında yorumlamaya çalıştık. Ayrıca Üyesi olduğumuz Gülbenk Müşavirlik gurubumuzun çalışmaları da bizlere son derece faydalı oldu.
Sözün Başında da söylediğim gibi Af yasaları ihtiyaçtan çıktığı, çok sayıda vatandaşı ilgilendirdiği ve onlara kolaylık getirdiği aşikar, ancak vecibelerini zamanında yerine getirenlerin de unutulmaması gerektiğini onlara da yasalarda yer verilerek ödüllendirilmeli en azından erken ödeme indirimi ne gidilmeli diye düşünüyorum.